ADHD, a dokładnie zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest rozpoznawane u 4,4 – 5,2% dorosłych. Nazywane było różnie – minimalne uszkodzenie mózgu, organiczne zaburzenie uczenia się i zachowania, a nawet dewiacja ośrodkowego układu nerwowego czy dewiacja organiczna. Nie jednak nazewnictwo jest tu istotne, ale wpływ ADHD u dorosłych na codzienne ich funkcjonowanie. Jak je kontrolować?
Jak przejawia się ADHD u dorosłych?
Symptomy ADHD opisał już w XX w. pediatra GF Still. Określił je wówczas jako wadliwą kontrolę moralną. Później zaczęto postrzegać zaburzenie, jako efekt uszkodzenia mózgu – urazu lub zakażenia OUN (ośrodkowego układu nerwowego). Okazało się to jednak błędnym tropem, ponieważ ADHD występowało także u osób bez wyraźnych wad w mózgu.
Zaczęto więc określać je jako minimalną dysfunkcję mózgu, która przejawia się [1]:
- niestabilnością emocjonalną,
- nieprawidłowym zapisem EEG (elektroencefalografia, która bada czynności bioelektryczne mózgu),
- deficytami motorycznymi,
- nadmierną ruchliwością,
- impulsywnością,
- małym zakresem uwagi.
Obecnie ADHD ujmuje się w grupie zaburzeń neurorozwojowych. Ma związek z funkcjonalnymi i strukturalnymi zmianami w OUN. Wystąpienie objawów osiowych (podstawowych symptomów nieprawidłowości natury psychicznej) warunkowane jest przede wszystkim przez wadliwe przekaźnictwo dopaminergiczne i noradrenergiczne oraz serotonergiczne iglutaminergiczne. Przeważnie jest to wynik uwarunkowań genetycznych, a nie urazów nabytych. W aż 76% przypadków ADHD – jest ono uwarunkowane przez zapisy genów [2].
Objawy ADHD wedle DSM-5
Wedle piątego wydania DSM (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), czyli DSM-5, typowymi przejawami ADHD są [2]:
- Zaburzenia uwagi
- niemożliwość skoncentrowania się na szczegółach nauki i pracy, co daje o sobie znać np. omijaniem zadań czy gubieniem się w danych,
- trudności z utrzymaniem uwagi na wykonywanych czynnościach,
- sprawianie wrażenia, że nie słucha się tego, co mówią inni,
- niemożność wykonywania instrukcji krok po kroku lub skończenia pracy,
- trudności ze zorganizowaniem pracy.
- unikanie angażowania się w zadania wymagające długotrwałego wysiłku,
- częste gubienie przedmiotów wykorzystywanych w pracy,
- łatwe rozpraszanie się,
- częste zapominanie o codziennych sprawach.
- Nadruchliwość
- nerwowe ruchy rąk lub stóp (niemożność usiedzenia w miejscu),
- wstawanie z miejsca, gdy konieczne jest dłuższe siedzenie (np. podczas zebrania),
- chodzenie po pomieszczeniu i odczuwanie niepokoju,
- trudności z odpoczywaniem,
- ciągła potrzeba ruchu,
- nadmierna gadatliwość.
- Impulsywność
- wyrywanie się z odpowiedzią, zanim ktoś skończy zadawać pytanie,
- kłopoty z czekaniem w kolejce,
- częste przerywanie i przeszkadzanie innym.
W jaki sposób diagnozować ADHD u dorosłych?
ADHD (ang. attention-deficit/hyperactivity disorder) diagnozowane jest u 4,4 – 5,2% osób dorosłych w wieku 18 – 44 lata. Terapią farmakologiczną lub leczeniem innego typu, objętych zostaje jednak zaledwie 10,9 – 12,6% z nich [1]. To oznacza, że bardzo duże grono osób, które potrzebują pomocy, nie otrzymuje jej (także dlatego, że po nią nie decyduje się sięgnąć w obawie np. przed społecznym ostracyzmem).
Wedle wspomnianego już DSM-5, aby można było zdiagnozować ADHD, przez co najmniej 6 miesięcy musi występować trwały wzór zaburzeń uwagi i/lub nadruchliwości/impulsywności (opisanych wcześniej) a ponadto [2]:
- kilka z wymienionych objawów wystąpiło jeszcze przed 12. rokiem życia,
- kilka z wymienionych objawów występuje w dwóch lub więcej sytuacjach,
- wymienione objawy zakłócają lub obniżają jakość funkcjonowania,
- wymienione objawy nie mają związku ze schizofrenią lub inną psychozą.
Jak leczyć ADHD u dorosłych?
ADHD u dorosłych nie tylko można, ale i trzeba leczyć. Nieprawidłowość, która nie jest kontrolowana, może doprowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu w życiu społecznym – w szkole, pracy, rodzinie [1].
Terapia ADHD wymaga połączenia psychoedukacji, psychoterapii i farmakoterapii. Już samo uświadomienie osobie zmagającej się z zaburzeniem, czym jest ono spowodowane i że odczuwane objawy są jego konsekwencją – może przynieść ulgę. Nie należy jednak pomijać farmakoterapii. Najczęściej stosowane są psychostymulanty. Warto przy tym zaznaczyć, że u tych pacjentów, u których ADHD towarzyszy depresja, farmakoterapia powinna być priorytetowa [3].
Psychoterapia zwykle ma postać terapii behawioralno-poznawczej. Warto też praktykować, w celu wyciszenia dokuczliwych objawów [3]:
- techniki relaksacyjne,
- metody opanowywania stresu,
- trening umiejętności społecznych,
- terapię indywidualną.
Ważne jest określenie tzw. profilu bodźców osoby dorosłej z ADHD. Zapotrzebowanie na pewne wrażenia sensoryczne i ich zaspokojenie to nie tylko element terapii, ale też ochrony przed nasilaniem się objawów zaburzenia. Duże korzyści może przynieść uprawianie określonych dyscyplin sportowych, które dostarczają wrażeń [3].
Jak udowodniły analizy kliniczne przeprowadzone pod przewodnictwem Hariri, wyraźnie korzystny wpływ na kondycję psychiczną osób dorosłych z ADHD ma suplementacja magnezu. To dlatego, że magnez z dopaminą i serotoniną i hamują uwalnianie norepinofryny. Jak pokazują badania już porcja magnezu 6 mg/kg masy ciała wspomaga leczenie ADHD [4] [5].
Korzystna może być też suplementacja melatoniny, ze względu na zaburzenia snu u osób z ADHD [6]. Podobnie korzystne działanie na sen i redukcję napięcia może mieć L-tryptofan. Potwierdza to wielu pacjentów, ale dla stwierdzenia terapeutycznego działania L-tryptofanu konieczne jest przeprowadzenie badań klinicznych.
Skonsultuj z lekarzem, rodzaj suplementu, który może wspomóc Twój organizm w kontrolowaniu ADHD: https://www.risesupplements.pl/.
Bibliografia:
- David W. Goodman, ADHD u dorosłych: aktualizacja dla klinicystów dotycząca rozpoznania i oceny, „Psychiatria po Dyplomie” 2010, t. 7, nr 2, s. 71 – 82.
- Karolina Puto, Tomasz Wolańczyk, Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) – jak diagnozować i leczyć, https://podyplomie.pl/pediatria/38422,zespol-nadpobudliwosci-psychoruchowej-adhd-jak-diagnozowac-i-leczyc?srsltid=AfmBOooqfpmEPe-0LSOz0KboIz4ewZRS71E2s-zhlNV9Rb1hv4UnH46Y [dostęp: 4.10.2024 r.]
- Marta Wiśniewska, Dorosłe osoby z ADHD, https://www.researchgate.net/profile/Marta-Wisniewska-13/publication/364340011_Dorosle_osoby_z_ADHD/links/634c0aa62752e45ef6bc5ff3/Dorosle-osoby-z-ADHD.pdf [dostęp: 4.10.2024 r.]
- Agata Lebiedowska, Znaczenie magnezu w diecie w odniesieniu do najnowszych wytycznych żywieniowych, https://media.journoportfolio.com/users/238168/uploads/0757fee9-ea15-4db7-9c47-414f2426d84e.pdf, [dostęp: 4.10.2024 r.]
- Michał Wiciński, Bartosz Kościński, Bartosz Malinowski, Karolina Długi, Mateusz Ozorowski, Katarzyna Pawlak-Osińska, Wpływ doustnej suplementacji magnezu na kondycję psychofizyczną, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2019, t. 13, nr 1, s. 30–35.
- Maciej Brzęczek, Karina Słonka, Lidia Hyla-Klekot, Melatonina – hormon o plejotropowym działaniu, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2016, nr 12 (2), s. 127–133.